Abstract:
ดุษฎีนิพนธ์ฉบับนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาถึงพลวัตทางสังคมและเศรษฐกิจและปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อการเปลี่ยนแปลงเศรษฐกิจและสังคมและวัฒนธรรมของชุมชนในพื้นที่อำเภอบ้านฉาง จังหวัดระยอง ในช่วง พ.ศ. 2498-2560 ตลอดจนศักยภาพในการปรับตัวและอนาคตภาพของชาวชุมชนในพื้นที่บ้านฉาง โดยใช้วิธีการวิจัยเชิงคุณภาพ ผลการศึกษาพบว่า ปัจจัยที่มีอิทธิพลส่งผลต่อพลวัตทางสังคมและเศรษฐกิจของชุมชนในพื้นที่อําเภอบ้านฉางจังหวัดระยอง มีทั้งปัจจัยจากภายในและปัจจยจากภายนอกซึ่งได้แก่ ที่ตั้งความอุดมสมบรูณ์ของทรัพยากรธรรมชาติความหลาหหลายของประชากรและวัฒนธรรมรวมไปถึงนโยบายของรัฐบาลไทยแต่ละช่วงเวลา เช่น ระบบการคมนาคมทางถนน การตัดสินใจ เข้าร่วมเป็นสมาชิกองค์กรสนธิสัญญาร่วมป้องกันแห่งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ (ส.ป.อ.-SEATO) การเข้ามาของฐานทัพสหรัฐอเมริกาการถอนทัพ โครงการพัฒนาชายฝงทะเลภาคตะวันออก (Eastern Sea Board Project) โครงการระเบียงเศรษฐกิจภาคตะวันออก (Eastren Economic Corridor) แต่ละปัจจัยนํามาซึ่งการเปลี่ยนแปลงอย่างกว้างขวางและรวดเร็วคนในพื้นที่ (ดั่งเดิม) ต้องเรียนรู้และปรับตัวอย่างมากครั้งแล้วครั้งเล่า ประสพความสําเร็จบ้างไม่ประสพความสําเร็จบ้าง อย่างต่อเนื่องกว่ากึ่งศตวรรษ บ้านฉางจึงกลายเป็นเมืองที่มีการพัฒนาเพื่อเป็นที่พักอาศัยของคนที่มาทํางานในนิคมอุตสาหกรรมและปัญหาจากการพัฒนาที่จะต้องพัฒนาหาจุดสมดุลต่อไป สิ่งที่ค้นพบในชุมชนอําเภอบ้านฉาง เมื่อความเจริญจากภาคอุตสาหกรรมตามนโยบายของรัฐบาล วิถีการดํารงชีวิตดั่งเดิมบางอย่างหายไปโดยสิ้นเชิงและเห็นได้ชัดเจน เช่น การทํากะปิและน้ำปลาของหมู่บ้านพลานั้นไม่มีแล้วการขายผลิตภัณฑ์นั้นนาจากชุมชนอื่น เพราะเนื่องจากไม่มีเคยให้จับและรวมถึงกฎหมายห้ามใช้อวนตาเล็กบริเวณชายฝั่งทําให้ไม่มีปลาในการทําน้ำปลา พื้นที่ที่เคยเป็นที่ทําการเกษตรจะพัฒนาเพื่อเป็นที่พักอาศัยมากขึ้น
