บทบาทและความรับผิดชอบของอาจารย์นิเทศก์ตามการรับรู้ของนิสิตฝึกสอน อาจารย์พี่เลี้ยงและอาจารย์นิเทศก์

Abstract

"การฝึกสอน" ถือเป็นส่วนสำคัญของการผลิตครู อาจารย์นิเทศน์และกระบวนการนิเทศเป็นส่วนสำคัญที่มีผลต่อสัมฤทธิผลของการฝึกสอน หากอาจารย์นิเทศก์ และกระบวนการนิเทศ เป็นไปตามบทบาทและหน้าที่อย่างเหมาะสม ย่อมนำมาซึ่งความพึงพอใจของทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้อง ถือเป็นกระบวนการพัฒนาวิชาชีพครูที่สำคัญ คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยบูรพาได้ดำเนินการ เกี่ยวกับการฝึกสอนมาเป็นเวลาประมาณ 50 ปี แต่การวิจัยเกี่ยวกับการฝึกสอนยังมีน้อย ยังขาดข้อมูลที่จะนำมาสู่การพัฒนางานทางด้านนี้ การวิจัยนี้จึงมีจุดมุ่งหมายเพื่อศึกษาบทบาทและหน้าที่ความรับผิดชอบของอาจารย์นิเทศก์ตามการรับรู้ของนิสิตฝึกงาน อาจารย์พี่เลี้ยง และอาจารย์นิเทศก์ แบบสอบถามปลายปิดประกิบด้วยบทบาทและหน้าที่ดดยทั่วไปของอาจารย์นิเทศก์ 14 รายการของเอ็นซ์ (Enz) ที่แปลเป็นภาษาไทยแล้ว ถูกส่งไปให้อดีตนิสิตฝึกสอน อาจารย์พี่เลี้ยง และอาจารย์นิเทศก์ คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยบูรพา ที่ออกปฏิบัติหน้าที่ของแต่ละฝ่าย ในช่วงระยะเวลาการฝึกสอน ภาคเรียนที่ 2 ปีการศึกษา 2546 จากกลุ่มผู้ตอบแบบสอบถามดังกล่าวได้แบบสอบถามที่สมบูรณ์กลับมา จากนิสิต 157 คน อาจารย์พี่เลี้ยง 97 คน และอาจารย์นิเทศก์ 26 คน สาระสำคัญหลักของแบบสอบถามคือ ให้กลุ่มตัวอย่างจัดอันดับความสำคัญของบทบาทและหน้าที่ความรับผิดชอบของอาจารย์นิเทศก์ ตามการรับรู้ของกลุ่มตัวอย่าง ผลวิจัยพบว่า อาจารย์พี่เลี้ยงและอาจารย์นิเทศก์ จัดอันดับความสำคัญเกี่ยวกับหน้าที่ของอาจารย์นิเทศก์ เรียงจากสำคัญที่สุดคือ 1) สังเกตแผนการสอนและการสอนของนิสิตฝึกสอน รวมทั้งให้ข้อมูลป้อนกลับ (feedback) 2) ส่งเสริมและให้กำลังใจนิสิตฝึกสอนในการปฏิบัติการฝึกสอน และ 3) อำนวยความสะดวกในการพบพูดคุยกันระหว่างนิสิตฝึกสอน อาจารย์พี่เลี้ยง และอาจารย์นิเทศก์ ในขณะที่กลุ่มของนิสิตฝึกสอน จัดอันดับความสำคัญเกี่ยวกับหน้าที่ของอาจารย์นิเทศก์ เรียงจากสำคัญที่สุด 3 ประการคือ 1) ส่งเสริมและให้กำลังใจนิสิตฝึกสอนในการปฏิบัติการฝึกสอน 2) สังเกตแผนการสอนและการสอนข้องนิสิตฝึกสอน รวมทั้งให้ข้อมูลป้อนกลับ(feedback) 3) อำนวยความสะดวกในการพบพูดคุยกับข้อมูลป้อนกลับระหว่างนิสิตฝึกสอน อาจารย์พี่เลี้ยง และอาจารย์นิเทศก์ ในส่วนที่เป็นบทบาทของอาจารย์นิเทศก์นั้น นิสิตเห็นว่าบทบาทสำคัญที่สุดเรียงตามลำดับคือ 1)บทบาทด้านการเป็นพี่เลี้ยง ที่คอยให้คำแนะนำ ประคับประคองนิสิตอย่างใกล้ชิด พร้อมให้คำแนะนำช่วยเหลือ และเข้าใจความรู้สึกของนิสิต 2) บทบาทด้านเป็นผู้ตีความ หรือให้คำอธิบายต่างๆ และ3) บทบาทที่เป็นทรัพยากรทางวิชาชีพในขณะที่อาจารย์นิเทศก์เองและอาจารย์พี่เลี้ยง เห็นว่าบทบาทสำคัญของอาจารย์นิเทศก์คือ 1)การเป็นพี่เลี้ยงที่คอยให้คำแนะนำ ประคับประคองนิสิต 2)บทบาทที่เป็นทรัพยากรทางวิชาชีพ หรือทรัพยากรต่างๆ และ3) บทบาทที่เป็นผู้ตีความและให้คำอธิบายต่างๆ ข้อทูลการวิจัยครั้งนี้ทำให้สามารถสรุปได้ว่า หน้าที่ที่สำคัญที่สุดของอาจารย์นิเทศก์คือ การตรวจแผนการสอน สังเกตแผนการสอน และให้ข้อมูลป้อนกลับนิสิต และการส่งเสริมให้กำลังใจนิสิตฝึกสอน ส่วนบทบาทที่สำคัญที่สุดที่อาจารย์นิเทศก์ต้องแสดงคือ การเป็นพี่เลี้ยงที่คอยให้คะแนะนำ ประคับประคองนิสิตให้สามารถปฏิบัติงานได้อย่างเต็มประสิทธิภาพ