การแพร่กระจาย ค่าความชุกและ สัณฐานวิทยาของปรสิตที่ระบาดในกุ้งทะเล เศรษฐกิจ บริเวณชายฝั่งทะเลภาคตะวันออกของประเทศไทย

Abstract

การศึกษาการแพร่กระจาย ค่าความชุก และ สัณฐานวิทยาของปรสิตที่ระบาดในกุ้งทะเลเศรษฐกิจบริเวณชายฝั่งทะเลภาคตะวันออกของประเทศไทย พบการระบาดของปรสิตในกุ้ง จำนวน 2 ชนิดคือ โปรโตซัวปรสิตสกุล Nematopsis และสกุล Cephalolobus โดยพบว่าการระบาดของโปรโตซัวปรสิตสกุล Nematopsis ในกุ้งกุลาดำ และกุ้งแชบ๊วยมีค่ามากที่สุดในเดือนมิถุนายนถึงเดือนสิงหาคมโดยมีหลายจุดเก็บตัวอย่างที่มีค่าความชุก 100% เช่นที่หาดวอนนภา และอ่างศิลา อ่าวศรีราชา ช่องแสมสาร จังหวัดชลบุรี และ ท่าเทียบเรือบ้านเพ จังหวัดระยอง หลังจากเดือนสิงหาคม ค่าความชุกของ การระบาดจะลดลงและต่ำสุดในเดือน ธันวาคมถึงเดือนมกราคมโดยมีค่าต่ำสุด ณ จุดเก็บตัวอย่างอ่าวศรีราชา จังหวัดชลบุรี โดยพบค่าความชุกของการระบาดในกุ้งแชบ๊วยมีค่าเท่ากับ 10% ในส่วนของโปรโตซัวปรสิตสกุล Cephalolobus พบว่ามีการระบาดไม่มากนักโดยพบการระบาดทั้งในกุ้งกุลาดำ และกุ้งแชบ๊วยเฉพาะในเขตจังหวัดชลบุรี โดยพบการระบาดมากที่สุดในเดือนมิถุนายน ถึงเดือนกรกฎาคม และค่าความชุกของการระบาดค่อย ๆ ลดลง และไม่พบการระบาดเลยในเดือนกุมภาพันธ์ ถึงเดือนพฤษภาคม การศึกษาด้านสัณฐานวิทยาและจุลกายวิภาคโดยใช้กล้องจุลทรรศน์แบบใช้แสง และ การศึกษาโดยใช้กล้องจุลทรรศน์อิเล็กตรอน พบว่า Nematopsis มีลักษณะเป็นทรงกระบอกขนาดความกว้าง 20-38 μm มี ขนาดความยาว 45-760 μm โดยจะมีส่วนหัวที่เรียกว่า protomerite มีลักษณะกลม-รี และมีส่วน epimerite ยื่นออกมาทางด้านหน้าของส่วนหัว ส่วนลำตัว deutomerite จะมีรูปร่างเป็นทรงกระบอก และมีนิวเคลียส 1 อันรูปร่างกลม นอกจากนี้อาจมีการเชื่อมต่อกันของ trophozoites ตั้งแต่ 2 ตัวขึ้นไปเรียกระยะ นี้ว่า Association ส่วนบนเรียกว่า primite ส่วนนี้ประกอบด้วยส่วนหัวคือ protomerite อาจมีหรือไม่มี epimerite ก็ได้ ขึ้นอยู่กับชนิดของ Nematopsis ส่วนลาตัว deutomerite มีรูปร่างเป็นทรงกระบอกมีนิวเคลียส 1 อัน ส่วนที่ 2 คือ ส่วน satellite มีลักษณะเป็นทรงกระบอก มาเชื่อมต่อกันมีนิวเคลียส 1 อันอยู่ ค่อนไปทางด้านท้ายของลาตัว นอกจากนี้ยังพบ Nematopsis ระยะ gametocyst ซึ่งระยะนี้เกิดจากการหลอมรวมกันของระยะ syzygy ขดเป็นวงกลมแล้วมีการสร้างผนังหุ้มตัวเอง ระยะ gametocyst จะมีสีดำหรือสีน้ำตาล ภายในมี gymnospores บรรจุอยู่เป็นจำนวนมาก จากการศึกษาครั้งนี้พบว่ามีการระบาดของโปรโตซัวปรสิตในสกุล Cephalolobus ซึ่งมีลักษณะคล้ายกับ Nematopsis มาก แต่ต่างกันบริเวณส่วนของ Epimerite ของ Cephalolobus จะมีการพัฒนาไปเป็น Holdfast สำหรับยึดเกาะผนังทางเดินอาหารของ host โดยพบว่ามีการระบาดทั้งในกุ้งกุลาดำ และกุ้งแชบ๊วยแต่พบค่าการระบาดน้อยกว่า Nematopsis