Abstract:
การศึกษาติดตามการเปลี่ยนแปลงของการใช้พื้นที่ในการทำการเพาะเลี้ยงกุ้งทะเล เพื่อประเมินความเสี่ยงของการหลุดรอดจากการเลี้ยง บริเวณลุ่มน้ำบางปะกง ครอบคลุมพื้นที่ 2,000 ตารางกิโลเมตร เป็นระยะเวลา 3 ปี ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2548 ถึง พ.ศ. 2550 พบว่าปี พ.ศ. 2548 มีพื้นที่บ่อถูกประเมิน 282.72 ตารางกิโลเมตร โดยเป็นพื้นที่บ่อเลี้ยงกุ้ง 19.86 ตารางกิโลเมตร ปี พ.ศ. 2549 มีพื้นที่บ่อถูกประเมิน 344.80 ตารางกิโลเมตร เป็นพื้นที่บ่อที่เลี้ยงกุ้ง 82.83 ตารางกิโลเมตร และปี พ.ศ. 2550 มีพื้นที่ถูกประเมิน 182.46 ตารางกิโลเมตร เป็นพื้นที่บ่อเลี้ยงกุ้ง 1.72 ตารางกิโลเมตร และเมื่อพิจารณาความเสี่ยงจากการหลุดรอดของกุ้งขาวระหว่างปี พ.ศ. 2548 ถึง พ.ศ. 2550 พบว่าค่าระดับความอันตราย (HQ) มีค่าลดลงเล็กน้อยเป็น 0.079, 0.064 และ 0.062 เมื่อพืจารณาในระดับพื้นที่พบว่าบริเวณที่ที่มีความเสี่ยงสูงที่สุดจะเหมือนกันตลอดทั้ง 3 ปี ได้แก่ บริเวณ อ. บ้านโพธิ์ อ. เมือง และ อ. บางคล้า และจากผลการเก็บตัวอย่างสัตว์น้ำในแม่น้ำบางปะกง ปรากฎว่าพบกุ้งขาวทั้ง 3 ปี ทั้งนี้บริเวณที่พบกุ้งขาว ปี พ.ศ. 2548 พบสูงสุดบริเวณ อ. บางคล้าจนถึงบริเวณปากของแม่น้ำบางปะกง ปี พ.ศ. 2549 พบห่างออกไปจากปากของแม่น้ำบางปะกง และ ปี พ.ศ. 2550 พบมากบริเวณ อ. เมือง และ อ. บางปะกง โดยเฉพาะสถานีที่ปากน้ำบางปะกง
ผลการสำรวจจากแบบสอบถามในปี พ.ศ. 2548 (113 ชุด) พบว่าผู้ตอบแบบสอบถาม 90.7% เป็นเจ้าของที่ดินเอง ทั้งนี้ 75.8% มีความรู้เกี่ยวกับการเลี้ยงกุ้งอยู่ในระดับปานกลาง สำหรับการหลุดรอดออกจากบ่อเลี้ยงผู้ตอบ 97% เชื่อว่าเกิดขึ้นได้ในระหว่างการจับขาย สำหรับปี พ.ศ. 2549 (392 ชุด) ส่วนใหญ่เป็นเจ้าของที่ดินเองโดย 94% มีความรู้เรื่องการเลี้ยงกุ้งปานกลาง สำหรับการหลุดรอดออกจากบ่อเลี้ยง 96% ของผู้ตอบเชื่อว่ามี โดยสาเหตุมาจากการจับขาย (61.6%) และปล่อยทิ้งหลังจากมีปัญหาการเลี้ยง โดยเฉพาะจากการระบาดของโรค (9.3%)
ผลของการศึกษาครั้งนี้แสดงให้เห็นว่ามีความเสี่ยงของการหลุดรอดจากการเพาะเลี้ยงกุ้งขาว ซึ่งผลดังกล่าวยืนยันได้จากการเก็บตัวอย่างกุ้งขาวได้ในแม่น้ำบางปะกงตั้งแต่ปี พ.ศ. 2548 ทั้งนี้หากกุ้งขาวหลุดออกมามีปริมาณมากขนสามารถตั้งประชากรได้ก็จะส่งผลต่อระบบนิเวศของลุ่มน้ำบางปะกงได้ในที่สุด ซึ่งอาจจะมีผลต่อระบบนิเวศของลุ่มน้ำบางปะกง ทั้งนี้สาเหตุของความเสี่ยงมาจากการขาดความตระหนักถึงการนำกุ้งขาวซึ่งเป็นกุ้งต่างถิ่นเข้ามาทำการเพาะเลี้ยงในบริเวณลุ่มน้ำบางปะกง