Abstract:
การวิจัยและพัฒนานี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อวิเคราะห์สถานการณ์อาหารที่หมดอายุภายในร้านสะดวกซื้อ และอาหารที่ผู้มีจิตศรัทธานำมาถวายพระสงฆ์ในวัด และสร้างรูปแบบการจัดการอาหารสำเร็จรูปที่มีฉลากระบุวันหมดอายุภายในวัดพุทธ กลุ่มที่ศึกษา คือเจ้าของร้านสะดวกซื้อ และอาหารที่ระบุวันหมดอายุที่วางจำหน่ายในร้านสะดวกซื้อ 45 ร้าน ผู้มีจิตศรัทธาและอาหารที่ระบุวันหมดอายุที่ในช่วงวันพระและวันปกติที่นำมาถวายพระสงฆ์ จากวัด 33 วัด ผู้ให้ข้อมูลสำคัญจากการประชุมกลุ่มเฉพาะ 3 กลุ่ม เป็นผู้มีส่วนเกี่ยวข้องในการจัดการอาหารของพระสงฆ์ จำนวน 23 คน สัมภาษณ์เชิงลึก จากพระสงฆ์ที่มีส่วนรับผิดชอบในการจัดการอาหารภายในวัด 3 กลุ่ม ตามขนาดของวัด จำนวน 9 รูป เก็บข้อมูลจากผู้เชี่ยวชาญที่มีประสบการณ์ตรง ด้วยเทคนิคเดลฟาย จำนวน 20 รูป/ คน ใช้การวิเคราะห์สถิติด้วยค่ามัธยฐาน และค่าพิสัยระหว่างควอไทล์ และการวิเคราะห์เนื้อหา ผลการวิจัย พบว่า ร้านสะดวกซื้อร้อยละ 60 มีอาหารหมดอายุอย่างน้อย 1 ประเภท โดยพบเครื่องดื่มในภาชนะบรรจุปิดสนิทเป็นอาหารที่หมดอายุมาแล้วมากที่สุด คือ 1,973 วัน และอาหารแห้งมีสัดส่วนการหมดอายุมากที่สุด ร้อยละ 5.66 ผลการสำรวจข้อมูลจากวัด พบเครื่องปรุงรสมีจำนวนวันหมดอายุแล้วมากที่สุด 2,155 วันตามลำดับ พบความสัมพันธ์ระหว่างจำนวนวันของอาหารที่ระบุวันหมดอายุภายในร้านสะดวกซื้อกับจำนวนวันของอาหารที่ระบุวันหมดอายุที่ผู้มีจิตศรัทธานำมาถวายพระสงฆ์ในช่วงวันพระและวันปกติ โดยวันพระพบความสัมพันธ์ทางบวกในอาหารแห้ง (r = 0.757) รูปแบบการจัดการความปลอดภัยของอาหารที่ระบุวันหมดอายุ มีการบูรณาการระบบเป็น 5 รูปแบบย่อย คือ พระสงฆ์จัดการเอง ส่วนกลางของวัดจัดการ มี 5 ขั้นตอน คือ การคัดแยกอาหาร การจัดลำดับอาหารที่คัดแยกแล้ว การตรวจสอบอาหารหมดอายุ การแจกจ่ายอาหารที่ใกล้หมดอายุ และกำจัดอาหารที่หมดอายุแล้ว ส่วนรูปแบบย่อยด้าน เสริมสร้างความรู้พระสงฆ์ และผู้นำอาหารมาถวายพระสงฆ์ รวมทั้งกำหนดเป็นนโยบายสาธารณะ โดยการประกาศเป็นนโยบายการจัดการความปลอดภัยของอาหารสำหรับวัด กำหนดแนวทางการจัดหาบุคคลที่เหมาะสมมารับผิดชอบการปฏิบัติตามนโยบาย และกำหนดเป็นกฎระเบียบหรือข้อบัญญัติให้ทุกวัดจัดทำมาตรการให้สอดคล้องกับคู่มือการจัดการอาหารปลอดภัยภายในวัด ผลการวิจัยสามารถใช้เป็นแนวทางในการจัดการความปลอดภัยของอาหารที่ระบุวันหมดอายุสำหรับวัดพุทธต่าง ๆ โดยความร่วมมือของหน่วยงานภาครัฐ เอกชน และกิจการพระศาสนา จะช่วยยกระดับความปลอดภัยและผลสัมฤทธิ์ด้านต่าง ๆ ทางพุทธศาสนาได้สมบูรณ์มากยิ่งขึ้น
