การศึกษารวบรวมลวดลายไม้ฉลุแบบขนมปังขิง สกุลช่างจันทบุรี

ภรดี พันธุภากร; เสกสรรค์ ตันยาภิรมย์

dc.contributor.author	ภรดี พันธุภากร
dc.contributor.author	เสกสรรค์ ตันยาภิรมย์
dc.contributor.other	มหาวิทยาลัยบูรพา. คณะศิลปกรรมศาสตร์
dc.date.accessioned	2019-03-25T08:51:57Z
dc.date.available	2019-03-25T08:51:57Z
dc.date.issued	2547
dc.identifier.uri	http://dspace.lib.buu.ac.th/xmlui/handle/1234567890/563
dc.description.abstract	การศึกษารวบรวมลวดลายไม้ฉลุแบบขนมปังขิง สกุลช่างจันทบุรี เป็นการศึกษาต่อเนื่องจากโครงการศึกษาสถาปัตยกรรมสมัยรัตนโกสินทร์ในจังหวัดจันทบุรี โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษารวบรวม อาคารที่มีการประดับตกแต่งด้วยไม้ฉลุลาย รวบรวม คัดลอก วิเคราะห์ และจัดกลุ่มลวดลายแบบขนมปังขิง ที่ปรากฎในเขตพื้นที่จันทบุรี เพื่อการทำนุบำรุงศิลปวัฒนธรรมของท้องถิ่นภาคตะวันออก ก่อนการรื้อถอนทำลาย หรือเสื่อมสภาพ และสามารถนำไปใช้เป็นข้อมูล ในการเรียนการสอนทางด้านศิลปกรรมศาสตร์ หรือส่วนอื่นที่เกี่ยวข้อง ในการศึกษาดังกล่าว ได้ใช้ข้อมูลจากผลการศึกษาสถาปัตยกรรมศาสตร์สมัยรัตนโกสินทร์ ในจังหวัดจันทบุรี เป็นหลักการสำรวจภาคสนามจากแหล่งสถานที่จริง โดยมีอาคารที่มีการตกแต่งด้วยลายฉลุไม้แบบขนมปังขิง จำนวน 62 หลัง หรือเป็นลวดลายไม้ฉลุ 125 แบบลาย ทำให้ทราบได้ว่าอาคารที่มีการตกแต่งด้วยลวดลายไม้ฉลุแบขนมปังขิง เป็นอาคารที่เป็นที่นิยมมาแต่สมัยรัชกาลที่ 5 ถึงรัชการลที่ 6 และความนิยมลดน้อยลงในสมัยรัชกาลที่ 7 โดยอาคารส่วนใหญ่อยู่ย่านท่าหลวง และศูนย์กลางในเขตอำเภอเมือง พื้นที่ตำบลพลิ่ว อำเภอแหลมสิงห์ อำเภอขลุง และอำเภอท่าใหม่ อาคารดังกล่าวได้รับอิทธิพลตะวันตกที่แพร่เข้ามาในจันทบุรีร่วมระยะเวลาเดียวกับที่แพร่หลายในพระนคร อาคารที่่ตกแต่งด้วยลวดลายแบบขนมปังขิง จะไม่ปรากฏข้อมูลเกี่ยวกับช่าง ทราบเพียงส่วนใหญ่เป็นช่างท้องถิ่น ช่างจีน และช่างญวนและบางส่วนเป็นการสั่งซื้อไม้ฉลุลายจากพระนคร ในการตกแต่งตัวอาคารจะนิยมนำไม้ฉลุแบบขนมปังขิง ประดับตกแต่งบริเวณเหนือบานประตูแบบบานเฟี้ยม และบานหน้าต่าง ตกแต่งบริเวณคอสอง ใต้ฝ้าเพดาน ระบายชายคา ระบายชายคากันสาด-หน้าต่าง ลูกกรง ระเบียง และค้ำยันชายคา สำหรับลวดลายแบบขนมปังขิง มีทั้งตัวลายที่เกิดจากพื้นไม้ ส่วนใหญ่เป็นลายตามแนวนอน เป็นลวดลายที่มีความโปร่ง อ่อนช้อย เส้นคดโค้ง ลื่นไหล และบางส่วนเป็นแบบหงิกงอ ลักษณะลวดลายที่เด่นชัดคือลายก้านขดพันธุ์พฤกษา โดยแตกลายเป็นกิ่งก้าน ช่อดอก ช่อใบลักษณะต่าง ๆ โดยเฉพาะรูปดอกทิวลิปที่นับเป็นแบบฉบับของลายแบบขนมปังขิง อีกลักษณะหนึ่งคือ ลวดลายที่เกิดจากช่องว่าง ส่วนใหญ่จะเป็นลายในแนวตั้ง โดยฉลุเป็นช่องปิดรูปแบบต่าง ๆ และฉลุเป็นช่องเปิดที่ต้องต่อเชื่อมกับไม้แผ่นอื่นที่ฉลุแบบเดียวกัน ทั้งนี้ลายจากช่องฉลุจะเป็นลวดลายที่เกิดจากไม้ 2 แผ่น ประกอบแบบที่ฉลุซ้ายขวาเหมือนกัน และแบบที่ซ้ายขวาต่างกันหรือเป็นลายอผ่นเดี่ยว แต่นำมาจัดเรียงต่อ ซึ่งรูปแบบของช่องฉลุที่นิยม คือ รูปลูกน้ำ ใบไม้ ดอกไม้สามกลีบ ดอกไม้สี่กลีบ รูปดอกจิก หยดน้ำ หัวใจ และดอกรูปทิวลิป โดยส่วนใหญ่เมื่อประกอบลายแล้ว จะมีลักษณะเหมือนช่ออุบะแบบต่าง ๆ คั่นด้วยลายอื่น นอกจากนี้บางส่วนยังปรากฎรูปสัญลักษณะที่มีความสำคัญในสังคมอดีตแทรกอยู่ในลวดลาย ได้แก่ ตัวอักษร ตัวเลข รูปธงชาติ และรูปพานรัฐธรรมนูญ
dc.description.sponsorship	เอกสารการศึกษานี้ได้รับทุนอุดหนุนจากเงินงบประมาณแผ่นดิน งานทำนุบำรุงศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยบูรพา ประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2547	en
dc.language.iso	th	th_TH
dc.publisher	คณะศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยบูรพา	th_TH
dc.subject	การแกะสลักไม้ - - จันทบุรี	th_TH
dc.subject	ลายไม้	th_TH
dc.subject	ไม้ฉลุ	th_TH
dc.subject	สาขาปรัชญา	th_TH
dc.title	การศึกษารวบรวมลวดลายไม้ฉลุแบบขนมปังขิง สกุลช่างจันทบุรี	th_TH
dc.title.alternative	Study of the gingerbread motifs of Chanthaburi school	en
dc.type	Research	th_TH
dc.year	2547
dc.description.abstractalternative	This is a follow-up on the Study of Rattanakosin Architecture in Chanthaburi Province. The objective of this study are to compile data focusing on all buildings with gingerbread decoration in Chanthaburi, gather, copy, analyze as well as classify the motifs into groups in an attempt to preserve the folk arts and culture of the East before they would be demolished, destroyed or deteriorated. The results to this study can be further used as a source of data for artistic education or other related fields, as well In carrying out this research, the study of Rattanakosin Architecture in Chanthaburi province was mainly referred to. More data was also collected from field surveys. It was discovered that there are a total of 62 buildings with 125 motifs of gingerbread decoration in Chanthaburi. The study indicates that gingerbread architecture in this province had gained popularity during the reigns of King Rama V and King Rama VI before experiencing a decline in the reign of King Rama VII. Most of the buildings are still to be seen in Tha Luang area, downtown Mueang district, Philo sub-district of Laem Sing district, Khlung district and Tha Mai District. They Reflect western influence that spread to Chanthaburi during the same period as Bangkok There has been no evidence of the artisans who constructed the gingerbread architecture except for the fact that they were local, Chinese and Vietnamese. The scroll works were partly ordered from Bangkok. The gingerbread motifs were mostly used to decorate the top parts of bi-fold or accordion door and window, frieze, ceiling, eave, window's canopy, balustrade and braced and were formed in different manners. Some motifs may be formed by the silhouettes of the scroll works themselves. They are mostly horizontal with a transparent look and comprise either smooth. graceful curly lines, or irregular, vermicular lines. Floral scrolls are the most prominent motifs, with their stems, foliage and flowers curling in various patterns to form several beautiful designs. Tulips are particularly typical of the gingerbread decoration. Other motifs, which are mostly vertical, may be formed by empty spaces in identical pieces of scrollwork with closed and open cuts. Two such pieces, when connected, make one motif. The scrollwork designs on the left and right each piece can be either symmetrical or asymmetrical. They can even by formed by an arrangement or single pieces of scrollwork. Favorite designs include commas, foliage, trefoils, quatrefoils, clubs, raindrops, hearts and tulips. These designs, when composed together, from beautiful motifs that look like a variety of floral tassels with other designs in between. There no are also some symbols that used to be of certain significance in society in the past such as scripts, figures, flags, and the Constitution on a pedestaled tray.