การทดสอบทางชีววิทยาของเฟอโรโมนจากต่อมแมนดิบูลาร์ของผึ้งพื้นเมืองในประเทศไทย

Abstract

พฤติกรรมการหาอาหาร (foraging behaviour) ของผึ้งมีการใช้เฟอโรโมนที่สร้างจากต่อมแมนดิบูลาร์ (mandibular gand pheromones) เพื่อส่งเสริมประสิทธิภาพในการเก็บอาหาร ซึ่งมีความแตกต่างกันทั้งชนิดและคุณสมบัติของสารที่เป็นองค์ประกอบหลักระหว่างผึ้งพันธุ์พื้นเมือง (native species) และผึ้งนำเข้าจากต่างประเทศ (introduced species) ศึกษาการตอบสนองผึ้งงานของผึ้ง 4 ชนิดคือ ผึ้ง Apis andeniformis, A. florae และ A.mellifera ต่อสาร eicosane,heneicosane, 2-heptanol, i-butyl-3-methyl acetate,dibutyl phthalate, l-ocatanol และ nonadecane ความเข้มข้น 0.1%, 0.5%, 1.0%, 5.0%, และ 10.0% (v/v) และ l-eicosanol ความเข้มข้น 0.1%, 0.5%, 1.0%, 5.0% และ 10.0% (w/v) ที่ละลายใน N-hexane ขณะหาอาหารบนดอกไมยราบ (mimosa pudica Linn.) เปรียบเทียบกับผลการศึกษาตามธรรมชาติ โดยทดสอบทางสถิติด้วยวิธี One-Way ANOVA (p≤0.05) พบว่า สารที่แสดงคุณสมบัติในการดึงดูดผึ้ง A.andreniformis ได้แก่ 0.1% 1-eicosanol, 0.1% 2-heptanol, 10.0% eicosane และ 1.0 %, 5.0%, 10.0% heneicosane ต่อผึ้ง A.mellifera 1.0 %,5.0%,20.0%, 1-butyl-3-methyl acetate สารที่แสดงคุณสมบัติขับไล่ผึ้ง A andreniformis ได้แก่ 5.0%, 10.0% 2-heptanol และ 5.0% eicosane ต่อผึ้ง A. cerana ได้แก่ 1.0 % , 5.0% dibutyl phthakate, 1.0%, 5.0%, 10.0% l-octanol, 0.1%, 0.5%,10.0% l-eicosanol และ 0.5%, 1.0%,5.0%,10.0% heneicosane ต่อผึ้ง A.florea ได้แก่ 0.5%, 1.0%, l-eicosane, 1.0%, 5.0%, 10.0%, 2-heptanol, 0.1%, 0.5%, 1.0%, 5.0%, 10.0% eicosane และ 0.5%, 1.0% heneicosane ชนิดของเฟอโรโมนและความเข้มข้น มีผลต่อพฤติกรรมการหาอาหารของผึ้งแต่ละชนิดแตกต่างกันมีทั้งที่แสดงคุณสมบัติดึงดูดและขับไล่ ซึ่งข้อมูลจากการศึกษาวิจัยครั้งนี้จะนำไปประยุกต์ทางด้านการเกษตรกรรมและอุตสาหกรรมการเลี้ยงผึ้งได้