Abstract:
การศึกษาวิจัยเรื่องนโยบายรัฐทางเศรษฐกิจที่มีผลต่อภูมิภาคตะวันออก พ.ศ.2398-2506 เป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพ โดยใช้ระเบียบวิธีการทางประวัติศาสตร์ ด้วยการรวบรวมข้อมูลเอกสารจากแหล่งต่าง ๆ ผลการศึกษาพบว่า นโยบายเศรษฐกิจภายหลังการทำสนธิสัญญาเบาว์ริงกับนานาชาติ ทำให้ระบบเศรษฐกิจไทยเกิดการขยายตัว มีการค้ากับต่างประเทศเพิ่มมากขึ้น โดยประเทศต่าง ๆ มีการเปลี่ยนแปลงความต้องการสินค้าจากสินค้าของป่า เป็นสินค้าทางการเกษตรที่ผ่านการเพาะปลูก เช่น ข้าว อ้อยเพื่อผลิตน้ำตาล ทำให้รัฐบาลมีการดำเนินนโยบายทั้งการขุดคลอง การเพิ่มพื้นที่การเพาะปลูก ทั้งนี้เพื่อเพิ่มปริมาณสินค้าทางการเกษตรที่ต่างประเทศต้องการ การขยายตัวทางเศรษฐกิจนี้ได้เกิดขึ้นในภาคตะวันออกด้วย มีผลทำให้เกิดชุมชนการค้าในพื้นที่ต่าง ๆ ของภาคตะวันออกหลายแห่งที่มีการคมนาคมทางน้ำ ทั้งบริเวณชายฝั่งทะเลและดินแดนตอนในของภาคตะวันออก ต่อมาภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง 2475 รัฐบาลมีนโยบายการสร้างถนนสุขุมวิท ถนนสุวรรณศร ถนนสายยุทธศาสตร์ และถนนสายรองเพื่อเชื่อมต่อระหว่างจังหวัดภายในภูมิภาค ทำให้เกิดการบุกเบิกพื้นที่การเกษตรใหม่เพิ่มขึ้นจำนวนมาก ชุมชนมีการขยายตัวจากบริเวณชายฝั่งทะเลและริมแม่น้ำเข้าสู่ดินแดนตอนในที่ติดถนน นอกจากนี้การสร้างถนนยังช่วยให้นโยบายส่งเสริมการท่องเที่ยวเกิดขึ้นในภาคตะวันออกด้วย ด้านการเกษตรเกิดการเพาะปลูกพืชผลใหม่ ๆ เช่น มันสำปะหลัง ยางพารา สับปะรดและสวนผลไม้ ซึ่งพืชผลทางการเกษตรเหล่านี้เป็นวัตถุดิบที่สำคัญในการพัฒนาอุตสาหกรรมการเกษตรขึ้นในภาคตะวันออก ในเวลาต่อมาเมื่อรัฐบาลมีการวางแผนการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติได้มีการทำแผนพัฒนาภาคตะวันออก ทำให้ภาคตะวันออกได้ก้าวเข้าสู่ภูมิภาคที่มีการพัฒนาอุตสาหกรรมโดยในระยะแรกเป็นอุตสาหกรรมการเกษตรเป็นสำคัญ
