การสำรวจความหลากหลายและชนิดของโปรตีนในหอยนางรมบริเวณชายฝั่งภาคตะวันออกของอ่าวไทยเพื่อการใช้ประโยชน์สำหรับงานวิจัยด้านสิ่งแวดล้อมทางทะเล

Abstract

โครงการวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาผลกระทบของสารเคมีที่มีการปนเปื้อนในบริเวณชายฝั่งทะเลต่อหอยนางรมปากจีบชนิด Saccostrea cucullata โดยทำการศึกษาพิษวิทยาของสารดีดีที (DDT, Dichlorodiphenyltrichloroethane) ซึ่งเป็นสารในกลุ่มออร์แกโนคลอรีน โดยได้ออกแบบการทดสอบในห้องปฏิบัติการเพื่อประเมินผลกระทบต่อชีววิทยาการเจริญของตัวอ่อน และต่อตัวเต็มวัย และศึกษาโปรตีโอมในเนื้อเยื่อแมนเทิลและโปรตีโอมในเมือกของหอยนางรมปากจีบ เพื่อศึกษากลไกการทำงานของเซลล์และเนื้อเยื่อเมื่อสัมผัสสารดีดีที นอกจากนี้ยังหาตัวชี้วัดทางชีวภาพระดับโปรตีน (protein biomarker) ในการรับสัมผัสสารดีดีที โดยใช้เทคนิคมิญชวิทยา และ โปรทีโอมิกส์ ผลการศึกษาพบว่า สารดีดีทีมีความเป็นพิษที่รุนแรงต่อตัวอ่อนระยะแกสตรูลา ระยะโทรโคฟอร์ และระยะเวลิเจอร์ ทำให้ตัวอ่อนในแต่ละระยะเกิดความผิดปกติขึ้นแม้ว่าจะได้รับความเข้มข้นสารต่ำเพียง 0.25 μg/L ผลการทดสอบในตัวเต็มวัยพบว่าสารดีดีทีมีผลต่ออัตราการตายและมีค่า LC50 ณ เวลา 96 ชั่วโมง เท่ากับ 891.25 μg/L ผลการศึกษาในระดับเนื้อเยื่อพบว่าสารดีดีทีมีผลต่อโครงสร้างของเนื้อเยื่อในหอยนางรมกลุ่มทดสอบที่ได้รับความเข้มข้นของสาร 10 และ 100 μg/L เป็นเวลา 96 ชั่วโมง พบการอักเสบของเนื้อเยื่อ กระตุ้นการแบ่งเซลล์ในเนื้อเยื่อเหงือก กระตุ้นการสร้างเซลล์สร้างเมือกเพิ่มขึ้น และส่งผลกระทบต่อโครงสร้างเซลล์ในต่อมย่อยอาหาร ซึ่งระดับความรุนแรงของสารดีดีทีต่อตัวอ่อนและตัวเต็มวัยขึ้นอยู่กับความเข้มข้นและระยะเวลาการทดสอบ ผลการศึกษาโปรตีโอมพบว่าสารดีดีทีมีผลต่อปริมาณโปรตีนในกลุ่มที่เกี่ยวข้องกับการสร้างพลังงาน การสร้างโปรตีน โปรตีนโครงสร้างโปรตีนขนส่ง โปรตีนที่เกี่ยวข้องความเครียด และการแลกเปลี่ยนก๊าซ ผลที่ได้จากการศึกษาครั้งนี้เป็นการรายงานพิษวิทยาของสารดีดีทีในระดับโมเลกุลและกลไกการทำงานของเซลล์ในหอยนางรมปากจีบ และผู้วิจัยได้เสนอตัวชี้วัดทางชีวภาพระดับโปรตีน (potential protein biomarker) ไว้ด้วย นอกจากนี้โครงการวิจัยนี้ยังได้ขยายการศึกษาเพื่อทำการตรวจวัดการปนเปื้อนของสารสารประกอบบิวทิลทิน (butyltin) ซึ่งเป็นสารกลุ่มออร์แกโนทินที่มีการปนเปื้อนบริเวณชายฝั่งภาคตะวันออก โดยทำการวิเคราะห์ในหอยแมลงภู่ชนิด Perna viridis ผลการศึกษาพบว่า พบการปนเปื้อนในเนื้อเยื่อจากหอยที่เก็บตัวอย่างจากบริเวณชายฝั่งภาคจังหวัดชลบุรี ระยอง และตราด พบมีค่าเฉลี่ยค่าเท่ากับ 1.04, 5.98 และ 0.95 ng/g dry weight ตามลำดับ ซึ่งเมื่อคิดเป็นหน่วยในน้ำหนักสดจะเทียบเท่ากับ 0.23, 0.10 และ 0.15 ng/g wet weight ตามลาดับ แม้ว่ายังคงพบการปนเปื้อนสารประกอบบิวทิลทินในสิ่งมีชีวิตมีแนวโน้มการปนเปื้อนลดลง อย่างไรก็ดีควรมีการตรวจวัดเพิ่มเติมอย่างต่อเนื่องในอนาคต เนื่องจากสารกลุ่มนี้เป็นสารที่มีการสะสมยาวนาน persistent organic pollutants (POPs) จึงอาจมีการสะสมในสิ่งแวดล้อมได้ยาวนาน