การศึกษาฤทธิ์ของสารสกัดจากพืชในวงศ์ Asteraceae และ Acantaceae ในการยับยั้งเอนไซม์ CYP2A6 ที่ย่อยสลายนิโคตินในคน

Abstract

ในปัจจุบันโรคระบบทางเดินหายใจอันเนื่องมาจากการสูบบุหรี่ นับเป็นปัญหาที่ส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจของประเทศ โดยในบุหรี่มีสารนิโคตินที่ออกฤทธิ์ให้เกิดการเสพติดและสารก่อมะเร็ง 4-(methylnitrosamino)-1-(3-pyridyl)-1-butanone (NNK) ซึ่งสารทั้งสองถูกเร่งปฏิกิริยาโดยเอนไซม์ CYP2A6 ที่ตับและเอนไซม์ CYP2A13 ที่ปอดและก่อให้เกิดการเสพติดการสูบบุหรี่และโรคมะเร็งปอดขึ้น ดังนั้น การลดการทำงานของเอนไซม์ CYP2A6 และCYP2A13 น่าจะช่วยรักษาอาการเสพติดบุหรี่และช่วยลดโอกาสเสี่ยงในการเกิดโรคมะเร็งปอดได้ โครงงานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อทำบริสุทธิ์และศึกษาฤทธิ์ของสารสำคัญพืชในวงศ์ Asteraceae ได้แก่ขลู่ ดอกคำฝอยและหญ้าดอกขาว และในวงศ์ Acanthaceae ได้แก่ทองพันชั่งที่เคยมี รายงานว่าออกฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์ CYP2A6 ได้ดีในหลอดทดลอง ผลการศึกษาในเบื้องต้นของพืชในวงศ์ Asteraceae พบว่าส่วนสกัดเอทิลอะซิเตทของขลู่และหญ้าดอกขาวออกฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์ CYP2A6 ได้ดีที่สุด สำหรับส่วนสกัดดอกคำฝอยเฮกเซนและเอทิลอะซิเทตออกฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์ CYP2A6 ออกฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์ CYP2A6 ได้ดี โดยส่วนสกัดย่อยเฮกเซนที่ 4 5 และ 7 ออกฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์ CYP2A6 ได้ดีมาก และยังต้องทำบริสุทธิ์ส่วนสกัดสมุนไพรเหล่านี้เพิ่มเติมเพื่อค้นหาสารสำคัญที่ออกฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์ CYP2A6 ต่อไป ในขณะที่ผลการศึกษาในสมุนไพรทองพันชั่งในวงศ์ Acanthaceae พบว่าทั้งส่วนสกัดเอกเซนและเอทิลอะซิเทตออกฤทธิ์ ยับยั้งเอนไซม์ CYP2A6 และ CYP2A13 ได้ดี โดยสารสำคัญจากทองพันชั่งที่ผ่านการทำบริสุทธิ์ ได้แก่ Rhinacanthin-A,-B, และ-C ออกฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์ CYP2A6 และ CYP2A13 ได้ดี ด้วยกลไกการยับยั้งแบบผันกลับไม่ได้ที่ขึ้นอยู่กับสารให้อิเล็กตรอน NADPH เวลาที่ใช้ในการบ่มสารยับยั้งและความเข้มข้นของสารยับยั้ง (Mecahinism based inhibition) โดย Rhinacanthin-B ยับยั้งเอนไซม์ CYP2A13 และ CYP2A6 ได้ดีที่สุด ด้วยค่า KI 0.16 uM และ 0.44 uM ตามลำดับ