Abstract:
ประเทศไทยมีอัตราการตั้งครรภ์ในวัยรุ่นสูงเป็นอันดับต้นของเอเชีย แม้ว่าการใช้ยาคุมฉุกเฉินสามารถช่วยลดอัตราการทำแท้ง แต่พบว่ามีการใช้ยาคุมฉุกเฉินอย่างเหมาะสมมากขึ้น อัตราการใช้ยาคุมฉุกเฉินสะท้อนถึงการมีเพศสัมพันธ์ที่ไม่ปบอดภัย และเสี่ยงต่อการติดเชื่อโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์และเชื้อเอดส์ แหล่งกระจายยาคุมฉุกเฉินส่วนใหญ่มาจากร้านยา นอกจากนี้การซื้อยากินเองอย่างไม่ถูกต้องเพื่อรักษาโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ทำให้การดื้อยาเพิ่มสูงขึ้น จังหวัดชลบุรีเป็นจังหวัดพื้นที่เสี่ยงที่มีแหล่งสถานบันเทิง มีการแพร่ระบาดของการติดเชื้อเอดส์และโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์มาก
การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อสำรวจบริการด้านอนามัยเจริญพันธ์และป้องกันโรคเอดส์ ในร้านยากกลุ่มตัวอย่างผู้ตอบแบบสอบถามจำนวน 441 คนจากร้านยาทั้งหมด 634 แห่ง (70%) ในจังหวัดชลบุรีเป็นเพศชาย 193 คน (43.8%) เพศหญิง 248 คน (56.2%) อายุเฉลี่ย 43.6 ปี โดยรวมร้ายยาจำหน่ายยาคุมฉุกเฉินประมาณ 16,870 กล่อง/เดือน ถุงยางอนามัยประมาณ 14,883 กล่อง/เดือน และชุดตรวจการตั้งครรภ์ประมาณ 6,943 กล่อง/เดือน ร้านยาที่อยู่ใกล้สถานศึกษามีการจำหน่ายยาคุมฉุกเฉิน ถุงยางอนามัย และชุดตรวจการตั้งครรภ์ มากกว่าร้านยาที่อยู่ไกลสถานศึกษาอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p <0.05) ผู้รับบริการรักษาโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ ที่ซื้อยากินเองจากคำโฆษณาหรือคำบอกเล่ามีประมาณ 5,168 คน/เดือน มากกว่าผู้รับบริการที่ให้ร้านยาจัดยาให้ ซึ่งประมาณ 2,444 คน/เดือน ยาที่ร้านยาสั่งจ่ายเป็นยาต้านเชื้อแบคทีเรียในโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ กลุ่ม Quinolone 74.2% ได้แก่ Ciprofloxacin 43.7%, Norfloxacin 43.0% ยากลุ่มอื่นได้แก่ Doxycyclin 45.7% Azithromycin 26.5% และอื่นๆอีกมากมาย 19 ชนิด ร้านยาส่วนใหญ่มีบริการให้ความรู้เรื่องโรคและการใช้ยา แต่บริการให้คำปรึกษาเฉพาะด้านอนามัยเจริญพันธ์ยังมีน้อย ร้านยา 358 แห่ง (89%) ยินดีเข้าร่วมเป็นเครือข่ายบริการสุขภาพและสังคมด้านอนามัยเจริญพันธ์และป้องกันโรคเอดส์ ในพื้นที่ โดยส่วนใหญ่ต้องการให้มีการอบรม (94%) และสนับสนุนเอกสารเผยแพร่ความรู้เรื่องเอดส์และโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ (99.5%)
ข้อเสนอระดับนโยบาย ควรเสริมสมรรถนะร้านยาในการให้บริการด้านอนามัยเจริญพันธ์ และป้องกันโรคเอดส์ และสร้างเครือข่ายเพื่อให้เกิดบริการที่เป็นมิตรสำหรับเยาวชน และผู้รับบริการกลุ่มอื่นๆและมีระบบส่งต่อที่ครอบคลุมทั้งด้านสุขภาพและสังคม ทั้งนั้นสำนักงานสาธารณสุขจังหวัดชลบุรีได้จัดให้มีการอบรมร้านยาด้านบริการอนามัยเจริญพันธ์ และให้ร้านยาเข้าร่วมเป็นจุดกระจายถุงยางอนามัย เพื่อเพิ่มการเข้าถึงบริการป้องกันโรคเอดส์และโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์