การปนเปื้อนของโลหะหนักในน้ำและดินตะกอนบริเวณชายฝั่งทะเลภาคตะวันออก

Abstract

การปนเปื้อนของโลหะหนัก ปรอท แคดเมียม ตะกั่ว สังกะสี ทองแดง นิเกิล เหล็ก และ แมงกานีส ในน้ำทะเลและดินตะกอน ได้ทำการศึกษาในบริเวณชายฝั่งทะเลภาคตะวันออกตั้งแต่ปากแม่น้ำบางปะกง จ. ฉะเชิงเทรา ถึงปากแม่น้ำตราด จ. ตราด โดยศึกษาในรูปของปริมาณโลหะหนักรวมและศึกษาคุณภาพน้ำและคุณภาพดินตะกอนบางประการด้วย เก็บตัวอย่างน้ำทะเลและดินตะกอน 2 ครั้ง คือในฤดูแล้ง (มีนาคม 2547) และฤดูฝน (สิงหาคม 2547) รวม 52 สถานี พบว่า โลหะหนักในน้ำทะเลมีค่าน้อยและอยู่ในเกณฑ์มาตรฐานคุณภาพน้ำทะเลชายฝั่งของไทย ยกเว้นเหล็กและแมงกานีสที่มีค่าสูงเกินมาตรฐานพบในบริเวณปากแม่น้ำ จ. จันทบุรีและตราด สำหรับในดินตะกอน พบว่ามีโลหะหนักบางชนิดที่มีค่าสูงเกินเกณฑ์มาตรฐานของต่างประเทศ โดยเฉพาะปรอท ตะกั่ว และสังกะสีในบริเวณนิคมอุตสาหกรรมมาบตาพุด จ.ระยอง เนื่องจากประเทศไทยยังไม่มีมาตรฐานโลหะหนักในดินตะกอนกำหนดไว้ ส่วนเหล็กและแมงกานีสมีค่าสูงมากในดินตะกอนโดยเฉพาะบริเวณปากแม้น้ำ จ. จันทบุรีและตราด การประเมินระดับความรุนแรงการปนเปื้อนของโลหะหนักในกินตะกอนจากการวิเคราะห์หาค่าดัชนีวัดการสะสมทางธรณี (geoaccumulation index) โดยเทียบกับความเข้มข้นของโลหะหนักที่เกิดจากธรรมชาติ พบว่ามีเพียงตะกั่วเท่านั้นที่อยู่ในสภาพไม่ปนเปื้อน/ ปนเปื้อนไม่รุนแรง ซึ่งแสดงว่าอาจมีการปนเปื้อนของตะกั่วบางส่วนในดินตะกอนจากกิจกรรมของมนุษย์ โดยเฉพาะนิคมอุตสาหกรรมมาบตาพุดมีการปนเปื้อนมากที่สุด นอกจากนี้ พบว่า การเปลี่ยนแปลงตามฤดูกาลมีอิทธิพลต่อความเข้มข้นของโลหะหนักที่พบในน้ำทะเลมากกว่าในดินตะกอน โลหะหนักส่วนใหญ่ในน้ำทะเลมีความสัมพันธ์ทางลบกับความเค็ม แต่มีความสัมพันธ์ทางบวกกับตะกอนแขวนลอยและสารอินทรีย์ที่ละลายน้ำวัดในรูปของฟลูออเรสเซนซ์ สำหรับในดินตะกอนนั้นพบว่า ส่วนใหญ่มีความสัมพันธ์ทางบวกกับค่าความจุในการแลกเปลี่ยนอิออนบวกสารอินทรีย์ ออกไซด์ของเหล็กและแมงกานีส ดินเหนียว และทรายแป้ง แต่มีความสัมพันธ์ทางลบกับค่าความเป็นกรด-ด่างของดินตะกอน